BenMelek
New member
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) çok hareketlilik, dikkat dağınıklığı ve dürtüsellik ismi verilen isteklerini erteleyememe üzere belirtileri olan psikiyatrik bir rahatsızlıktır. Okul çağındaki çocuklarda görülme sıklığı %5-10 üzere pek fazla olan bir rahatsızlıktır. Yani her 10 ya da 20 çocuktan birinde bu rahatsızlık görülmekle bir arada erkek çocuklarında kızlardan daha sık görülmektedir. DEHB genetik faktörlere ek olarak çevresel koşulların (annenin gebelikte sigara ve alkol üzere unsurları kullanımı) etkileşimi kararı meydana gelen bir bozukluktur. Ama genetiğin rolü %80-90 civarındadır. Bu ispatlar sanılanın bilakis anne babanın çocuğa kusurlu davranması üzere durumların DEHB’ ye sebep olmadığını göstermektedir. Anne babanın davranışları DEHB oluşumundan daha epeyce ek psikiyatrik sorun oluşmasına yol açabilir. Bu rahatsızlıkta beyindeki dopamin ve noradrenalin üzere unsurların düşüşü tespit edilmiştir. DEHB olan çocuklarda belirtiler, ergenlikte %80 civarında görülürken, yetişkinlikte bu oran %60 düzeyindedir. Yani yaklaşık yarısının sorunu erişkinlikte de devam etmektedir. Yaş büyüdükçe hareketlilik sorunu azalırken, dikkat sorunu devam etmektedir.
DEHB’ nin belirtilerine geçmedilk evvel ailelerin çocuk psikiyatrisi kliniğine müracaat şikayetlerine göz atalım: “Düz duvara tırmanır. Motor takılmış üzeredir. Hiç yerinde durmaz. Eli dursa ayağı durmaz. Misafirliğe gittiğimizde bizi rezil eder. Çok inatçıdır, bir şey istediğinde çabucak olmalıdır.” üzere hareketlilik belirten şikâyetler. Ayrıyeten “Aşırı dalgın, ders sırasında türlü türlü hayallere dalar. Kendisine bir şey söylendiğinde güya dinlemiyormuş üzere görünüyor. Çok sakar. Ödevlerini unutur. Yarım saatlik ödevi gece yarısına kadar bitiremez. Meskende daima gerisini toparlarız. Sabah bir türlü hazırlanamaz. Servisçi her gün kapımızda bekler. Televizyon ya da bilgisayarın karşısında sabahtan akşama kadar oturabilir, ancak dersin başında 10 dakika dayanamıyor. Bizce işine geleni yapıyor, işine gelmeyeni yapmıyor!” üzere dikkat meselelerini içeren bir sürü şikâyetle gelirler.
DEHB’ nin üç çeşidi vardır: Dikkat eksikliği önde olan tip. Hiperaktivite önde olan tip. Kombine tip denilen iki sorunun bir arada olduğu tip. Hastalığın belirtilerine bakacak olursak:
DEHB’ li çocuk ve gençlerin daha verimli çalışabilmeleri için teklifler: çalışma odası dağınık olmamalı, sessiz olmalı, âlâ aydınlatılmalı ve havalandırılmış olmalı. Çalışma masası yalnızca çalışmak için kullanılmalı. Çalışma masasında bilgisayar, televizyon üzere teknolojik aletler bulunmamalı. Çalışmaya başlamadan evvel gerekli tüm araç- gereçler masaya getirilmeli. Aksi takdirde çalışma daima bölünecektir. Cep telefonu açıkken çalışmak herkes için güç olduğu üzere DEHB’ li çocuklar için daha da büyük bir risktir. Bu sebeple çalışma sırasında telefonu kapatıp öteki odaya koymak isabetli bir seçim olacaktır. Çalışma ortamında dikkat dağıtacak afiş, poster, oyuncak vb objeler bulunmamalı. Kesinlikle bir çalışma programı yapılmalı ve bu program eşliğinde çalışılmalı. Ayrıyeten tek seansta uzun müddet oturmak yerine, molalı ders çalışmak randımanı arttırmaktadır. (45 dakika çalışma, 15 dakika mola formunda.) DEHB’ li çocuklar çalışırken sık sık hayallere daldıklarından dolayı, ellerinde kalemle, not alarak çalışmak dalmaları azaltacaktır. Yapılan program ışığında çalışmaları kıymetlendirmek ve bir çizelge tutmak tatmin hissinizi arttıracağından değerli bir motivasyon deposudur. Şayet imkân var ise bir büyükle birlikte çalışmak başarıyı arttırabilir. Spor yapmak her bireyde olduğu üzere DEHB’ li bireyin de ruh sıhhatini muhafazası açısından faydalı bir uğraştır. Uyku saatlerine dikkat etmek gerekir, birebir saatlerde yatağa girip, birebir saatlerde çıkmak sistemi arttıracaktır.
DEHB’ li çocuklara yaklaşım olarak, “Bu çocukları başarılarında anında ödüllendirmek yahut yanılgılarında anında uyarmak. Ödevlerini kısa ve anlaşılır tabirlerle belirtmek. Olumsuz davranışlarını olabildiğince göz arkası edip, olumlu davranışlarına ilgi göstermek. İlgi alanlarını tespit ederek o bahisler üzerinde çalışmasını sağlamak.” yararlı olacak teşebbüslerdir.
Yazımda deklare ettiğım üzere DEHB teşhis ve tedavisi epeyce taraflıdır. Bu sebeple belirtilerin olduğu çocukların, tabip tarafınca değerlendirilip, yanlışsız teşhis konularak, tedavi edilmesi gerekmektedir.
DEHB’ nin belirtilerine geçmedilk evvel ailelerin çocuk psikiyatrisi kliniğine müracaat şikayetlerine göz atalım: “Düz duvara tırmanır. Motor takılmış üzeredir. Hiç yerinde durmaz. Eli dursa ayağı durmaz. Misafirliğe gittiğimizde bizi rezil eder. Çok inatçıdır, bir şey istediğinde çabucak olmalıdır.” üzere hareketlilik belirten şikâyetler. Ayrıyeten “Aşırı dalgın, ders sırasında türlü türlü hayallere dalar. Kendisine bir şey söylendiğinde güya dinlemiyormuş üzere görünüyor. Çok sakar. Ödevlerini unutur. Yarım saatlik ödevi gece yarısına kadar bitiremez. Meskende daima gerisini toparlarız. Sabah bir türlü hazırlanamaz. Servisçi her gün kapımızda bekler. Televizyon ya da bilgisayarın karşısında sabahtan akşama kadar oturabilir, ancak dersin başında 10 dakika dayanamıyor. Bizce işine geleni yapıyor, işine gelmeyeni yapmıyor!” üzere dikkat meselelerini içeren bir sürü şikâyetle gelirler.
DEHB’ nin üç çeşidi vardır: Dikkat eksikliği önde olan tip. Hiperaktivite önde olan tip. Kombine tip denilen iki sorunun bir arada olduğu tip. Hastalığın belirtilerine bakacak olursak:
Çok Hareketlilik (Hiperaktivite) Belirtileri:
Elleri, ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu yerde duramaz.
Sınıfta ya da oturması beklenen öteki durumlarda oturduğu yerden kalkar.
Uygunsuz olan durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır.
Sakin bir halde, boş vakit içinderı geçirme aktifliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır. Bir kısmında liderlik ruhu besbelli olduğu için arkadaşlarıyla ortak oyunlarda zorlanır ve daha sonrasında dışlanırlar.
Birçok vakit hareket halindedir ya da motor takılmış üzere davranırlar.
Çok konuşurlar.
Sorulan soruları soru tamamlanmadan evvel yapıştırır.
Sırasını beklemede kuvvetlik çeker. Bu sebeple arkadaşlarıyla sık sık tartışır.
Birden fazla vakit oburlarının kelamını keser ya da yaptıklarının ortasına girer.
Dikkatini detaylara veremez, okul ödevlerinde, işlerinde ya da başka etkinliklerinde dikkatsizce yanlışlar yapar.
Üzerine aldığı bakılırsavlerde ve oynadığı oyunlarda birçok vakit dikkati dağılır ve bitirmekte zorlanır.
Kendisine gerçek konuşulduğunda birçok vakit dinlemiyormuş üzere görünür.
Yönergeleri izlemekte zorlanır ve okul ödevleri, ufak tefek işler ya da iş yerindeki vazifelerini tamamlayamaz.
Zihinsel uğraş gerektiren durumlardan kaçınır ve hayli fazla sevmez.
Üzerine aldığı nazaranv ve sorumluluklar için gerekli gereçleri daima kaybeder (örn: oyuncaklar, ödevler, kalem, silgi, kitap vb.)
Dikkati dış uyaranlarla çabuk dağılır.
Günlük etkinliklerde çoklukla unutkandır.
DEHB’ li çocuk ve gençlerin daha verimli çalışabilmeleri için teklifler: çalışma odası dağınık olmamalı, sessiz olmalı, âlâ aydınlatılmalı ve havalandırılmış olmalı. Çalışma masası yalnızca çalışmak için kullanılmalı. Çalışma masasında bilgisayar, televizyon üzere teknolojik aletler bulunmamalı. Çalışmaya başlamadan evvel gerekli tüm araç- gereçler masaya getirilmeli. Aksi takdirde çalışma daima bölünecektir. Cep telefonu açıkken çalışmak herkes için güç olduğu üzere DEHB’ li çocuklar için daha da büyük bir risktir. Bu sebeple çalışma sırasında telefonu kapatıp öteki odaya koymak isabetli bir seçim olacaktır. Çalışma ortamında dikkat dağıtacak afiş, poster, oyuncak vb objeler bulunmamalı. Kesinlikle bir çalışma programı yapılmalı ve bu program eşliğinde çalışılmalı. Ayrıyeten tek seansta uzun müddet oturmak yerine, molalı ders çalışmak randımanı arttırmaktadır. (45 dakika çalışma, 15 dakika mola formunda.) DEHB’ li çocuklar çalışırken sık sık hayallere daldıklarından dolayı, ellerinde kalemle, not alarak çalışmak dalmaları azaltacaktır. Yapılan program ışığında çalışmaları kıymetlendirmek ve bir çizelge tutmak tatmin hissinizi arttıracağından değerli bir motivasyon deposudur. Şayet imkân var ise bir büyükle birlikte çalışmak başarıyı arttırabilir. Spor yapmak her bireyde olduğu üzere DEHB’ li bireyin de ruh sıhhatini muhafazası açısından faydalı bir uğraştır. Uyku saatlerine dikkat etmek gerekir, birebir saatlerde yatağa girip, birebir saatlerde çıkmak sistemi arttıracaktır.
DEHB’ li çocuklara yaklaşım olarak, “Bu çocukları başarılarında anında ödüllendirmek yahut yanılgılarında anında uyarmak. Ödevlerini kısa ve anlaşılır tabirlerle belirtmek. Olumsuz davranışlarını olabildiğince göz arkası edip, olumlu davranışlarına ilgi göstermek. İlgi alanlarını tespit ederek o bahisler üzerinde çalışmasını sağlamak.” yararlı olacak teşebbüslerdir.
Yazımda deklare ettiğım üzere DEHB teşhis ve tedavisi epeyce taraflıdır. Bu sebeple belirtilerin olduğu çocukların, tabip tarafınca değerlendirilip, yanlışsız teşhis konularak, tedavi edilmesi gerekmektedir.